Oude lijnen en trajecten

[xCookiesolax]

De afgelopen tijd speel ik met het idee om een overzicht te maken van alle lijn/route wijzingen bij de HTM sinds 1980. Het lijnennet is veel veranderd door de komst van nieuwe trajecten naar onder andere Nootdorp en Wateringen maar ook door bezuinigingen waardoor bijvoorbeeld buslijn 5 al sinds de zomerdienst van 2000 niet meer bestaat. Op https://www.haagstramnieuws.org/ is een uitermate gedetailleerd archief te vinden met bijna alle wijzigingen vanaf het jaar 2000 tot en met het heden.

Zouden de leden van dit forum mij meer kunnen vertellen over de periode 1980 - 2000? Ik meen mij namelijk te herinneren dat er een periode was dat tramlijnen 7 en 8 frequent van eindpunt wisselde, dat buslijn 13 nog over een deel van de Laan van Meerdervoort reed, dat buslijn 22 nog naar Leidsenhage reed, dat lijn 6K op zondagen(?) reed en dat er vroeger een speciale buslijn naar Drievliet was. Ik ben zelf in het jaar 1991 geboren vandaar dat ik mij sommige dingen niet volledig meer kan herinneren.

[Admin]

Wijlen Wim van Es had op z'n HTMfoto site ook deze wijzigingen uitgebreid gedocumenteerd, maar helaas is Wim niet meer onder ons en is helaas ook z'n site offline gehaald. Ik heb een kopie gemaakt toen dat nog kon en contact gehad met het HOVM om de site van Wim een plekje te laten krijgen in de vernieuwde opzet van hun website. Ik begrijp dat de nabestaanden van Wim niks te maken willen hebben met de HTMfoto site, maar het is me niet duidelijk of het HOVM met deze kennis nog interesse heeft om de opgeslagen data te verwerken. Gezien de hoeveelheid werk (tijd!) die het integreren van deze data gaat kosten kan ik me overigens goed voorstellen dat men nu andere prio's heeft.

[wattman]

Zonder te claimen dat wikipedia foutloos is, is via https://nl.wikipedia.org/wiki/Haagse_tram en https://nl.wikipedia.org/wiki/Haagse_bus een link te vinden naar een pagina over een (voormalige) lijn (in beide gevallen onder aan de pagina).
Zie bijv.
Tramlijn 8: https://nl.wikipedia.org/wiki/Tramlijn_8_(Haaglanden)
Buslijn 13: https://nl.wikipedia.org/wiki/Buslijn_13_(Haaglanden)

Voor de periode 1983 - 2000 moet ook Haags Tramnieuws de informatie geven (wij waren altijd zeer van het detail), maar een plan om dat te gaan inscannen en het archief openbaar te maken heb ik nog altijd niet ten uitvoer gebracht.

Even uit het hoofd denk ik dat de periode 1976 - 1983 het tramnet heel stabiel was. Op 20 mei 1976 kwam het CS-hoog in dienst, lijn 7 in dienst en gingen 3 en 6 via het sneltramviaduct rijden. De volgende grote veranderingen kwamen per 2 oktober 1983 met de opening van lijn 2, de verlenging van lijn 7 naar Mariahoeve, de opheffing van de Turfmarkt als knooppunt en de opening van het traject via het Forumgebied en Rijnstraat (variant 6A naar CS-laag) voor lijnen 1, 9 en 12 (met doortrekking als eindpunt en de doortrekking van lijn 1 naar Scheveningen en de koppeling lijn 12 + 16).

[q-quan]

Ik heb de lijnennetkaarten van de website van HTM opgeslagen, maar die gaan niet verder terug dan 2013, laat staan tot voor 2000...

[iljitsch]

Ik denk dat streven voor volledigheid heel lastig wordt, maar er is vast nog een hele hoop info terug te vinden om in elk geval de situatie op bepaalde momenten weer te geven.

Zelf zou ik overtuigd kunnen worden om mee te werken aan een interactieve kaart met moderne web-technologieën...

Wat betreft bus 13: die nam ik regelmatig vanaf de Zoutmanstraat naar de Javastraat/Nassaulaan om naar mijn lagere school te komen. Dus tot ongeveer 1982.

Ik woonde toen in het Zeeheldenkwartier en daar reed lijn 3 via wat nu lijn 16 is. Toen was die route De Savornin Lohmanplein via Laan van Meerdervoort en dan Zoutmanstraat en Vondelstraat naar CS.

Ik ben even kwijt hoe dat dan ging vanaf de Torenstraat: via de grote kerk of via de Grote Marktstraat, wat echt een snelweg was in die tijd. En er was een tijd dat er een keerlus was op een parkeergarage vlak achter CS en later (of was het vroeger?) keerde 3 bij station Laan van NOI. Maar ja zoals je ziet zijn zulke 40-jaar-oude herinneringen zeer beperkt: precies voor een paar dingen maar het wordt vrij snel vrij vaag.

[Tiktak]

Lijn 3 reed vanaf de Torenstraat linksaf naar Buitenhof en via de Vijverberg na het Koekamp. Daar waren 4 sporen naast elkaar , 2 van de HTM en 2 van onze Blauwe Tram.
De Gele Tram (via Wassenaar naar Leiden) ging over de Bos(ch)brug rechtdoor. Lijn 3 delen het eindpunt in de Rijnstraat samen met Lijn 12, door om zijn bijwagen heen te rijden, net zo als lijn 12. Toen Staatsspoor wegging en nieuwbouw werd neergezet en met PCC werden gereden werd er gedriehoek in de zijstraat.

[iljitsch]

Dat klinkt als iets eerder dan mijn schooltijd jaren '80.

[willem]

Aan het begin van de jaren '80 had je het eindpunt aan de Turfmarkt, ongeveer op de plek van de Anton Philipszaal. Daar eindigden de lijnen 1 (Delft), 10 (Voorburg) en 16 (Moerwijk).

[iljitsch]

Ik heb nog een oude HTM-kaart liggen, dus ik dacht ik pak die er even bij.

Ik heb 'm ook gefotografeerd. Niet perfect (vlekken...) maar in elk geval wel goed leesbaar: de voorkant en de achterkant. (Let op, zijn grote bestanden.)

Er staat geen jaar op, dus de experts alhier zijn bij deze uitgedaagd om te bepalen van wanneer dit is!

Eerste clou is dat de telefoonnummers nog zes cijfers zijn. Ik ben even kwijt wanneer de 3 ingevoerd werd in Den Haag, maar als ik me niet vergis toen ik in 1990 een telefoonlijn nam was dat met een 7-cijferig nummer.

In elk geval:

• 10 reed van Voorburg naar Statenkwartier.
• 1 reed van Delft station naar Zwarte pad vanaf CS via route lijn 9
• 7 en 8 reden via Plein 1813 e.d.
• 2 en 7 hadden als eindpunt CS.
• 12 reed een vrij bizarre route: Duindorp - HS zoals nu, maar dan via CS terug langs Rijswijkseplein naar Moerwijk.
• 3 had al wel z'n eindpunt in Loosduinen. Nu is dat een keerspoor, ik kan me niet herinneren dat daar ooit een keerlus gelegen heeft...? Andere eindpunt station LvNOI.
• 6 reed al tot Leidschendam Noord.

Keerlus station Mariahoeve wordt dus al heeeel lang niet meer gebruikt.

[iljitsch]

Willem: grappig, die 16 zie ik dus niet terug op mijn kaart die waarschijnlijk 2e helft jaren '80 is. Begin jaren '80 ging ik regelmatig naar de Aaltje Noordewierstraat waar 3 nu doorheen rijdt, maar toen betekende dat uitstappen eindpunt De Savornin Lohmanplein en nog een paar haltes met de bus.

[xCookiesolax]

Eindpunt Turfmarkt heb ik helaas nooit meegemaakt. Gelukkig hebben we de foto's nog

Er staat geen jaar op, dus de experts alhier zijn bij deze uitgedaagd om te bepalen van wanneer dit is!

Volgens mijn gegevens is deze kaart ergens uit de periode 1985 - 1991.
Op 15 september 1985 werd de route van tramlijn 7 namelijk ingekort tot CS. Voorheen reed lijn 7 naar het Aegonplein/Station Mariahoeve.
Buslijn 14 is op 23 september 1991 doorgetrokken van Waldeck (Maurice Ravelweg) naar de Hengelolaan/Bouwlust.

Het valt me op dat tramlijn 6 nog 'recht' het Hobbemaplein over steekt. Weet iemand wanneer dit traject werd gewijzigd?

[Ype]

Van de woonwijk Ypenburg is op de kaart nog niets te bekennen, en van Leidschenveen al helemaal niet. Nootdorp is nog een slecht bereikbaar dorpje tussen de weilanden. De eerste bebouwing van Ypenburg is opgeleverd in 1998/99.
Volgens Wikipedia [https://nl.wikipedia.org/wiki/Buslijn_15_(Haaglanden)] is buslijn 15 (voorloper van tram 15) op 24 augustus 1998 een volwaardige lijn geworden.

De keerlus station Mariahoeve is nog lang het eindpunt van lijn 6 geweest. Het traject naar Leidschendam Noord is op 2 juli 1992 overgenomen door lijn 7. De lijnen 6 en 7 hadden een gemeenschappelijk traject van het centrum tot station Mariahoeve. Een luxe waaraan op 2 september 2001 een eind kwam door de opheffing van lijn 7. Lijn 6 ging toen weer naar Leidschendam Noord rijden.

[Tiktak]

@ iljitsch

Als je alles wilt weten kijk dan in de Railatlas "Tramlijnen Den Haag e.o. vanaf 1864"
Hierin zijn veel foto's en plattegronden en documentatie.

[willem]

@iljitsch: heel leuk die scan van de oude kaart. Van vroeger kan ik me deze kaarten nog vaag herinneren.
Lijn 3 is begin jaren '90 doorgetrokken naar Leidschendam. Op grond van het lijnennet bij de bus vermoed ik dat de kaart rond 1990 te dateren is.

Die lijn 21 naar Ypenburg had trouwens de meest "beperkte dienst" uit de heel wijde omgeving. Het was 's ochtends een rit heen en 's middags een rit terug.

[hharry]

Buslijn 4 is is in ±2004 omgenummerd naar 24, Om lijnnummer "4" vrij te spelen van RR 4 Uithof-Zoetermeer, en buslijn 13 naar 20 en buslijn 14 werd 21. Dat was om lijnnummers vrij te houden voor toekomstige tramlijnen. 21 bestaat nog steeds en 20 werd opgeheven i.v.m. bezuinigingen.

[willem]

In die tijd was er nog een lijn 29 die ergens op het industrieterrein van Wateringse Veld, op loopafstand van de halte Paul Steenbergenlaan, zijn eindpunt had.
Die lijn reed met minibusjes vandaar naar Leyenburg via ongeveer de route van wat eerder de 37 (en daarvoor ooit de 129) deed.

[iljitsch]

Best wel bizar: ik probeer te achterhalen wanneer in Den Haag de 3 werd toegevoegd aan telefoonnumers, dus bijvoorbeeld mijn moeder's telefoonnummer ABCDEF -> 3ABCDEF maar dit is dus niet te vinden. Iemand enig idee wanneer dit was?

[edit: nummers maar vervangen, niet handig zomaar een willekeurig telefoon nummer online te zetten, om het even of dit familie is en hoelang dat geleden is. de Admin]

[Admin]

Lijn 3 is in 1985 doorgetrokken naar Loosduinen. De keerlus (HTM had behalve het museum- en werkmaterieel geen 2-richting trams meer) ging rond het PTT Postkantoor (nu een "wellnesscentre"). Toen later het politiebureau werd gebouwd op braakliggende grond (na 1990, IIRC) ging de tram tussen de gebouwen door. De vrijgekomen grond is sindsdien gebruikt voor een parkeerterrein en grasveld. De lus kende een voorsorteerspoor linksaf om het rondje vol te maken. Ik woonde indertijd in een nabijgelegen flat en was zeer geïnteresseerd toen 2 HTM-ers met een draagbaar VETAG kastje de wissels omlegden! (tijdens testen, voor de opening door de toenmalige minister Neelie Smit-Kroes. Die, ja ) Het prachtige met bomen en struiken omzoomde speelveld tussen Pisuissestraat, Louis Davidsstraat en Aaltje Noorderwierstraat is in de jaren 80 gehalveerd tbv volkstuintjes en in 2005/6 volgeplempt met een nieuwe juppenwijk. Ook het nieuwe politiebureau en de vierkante woonflats bij de Louis Davidsstraat dateren van na m'n vertrek aldaar in 1986. Ik heb het huidige L'duinse centrum rond de Arnold Spoelstraat gebouwd zien worden. (jaja, de 5 komt in zicht, met rasse schreden! ) De gemeente Wateringen grensde nog aan Rijswijk en waar nu een gigantische woonwijk staat lagen vroeger kassen en weilanden. En volkstuintjes! Ach die goeie ouwe tijd

Lijn 6 is pas eind jaren 80 (88/89? zoiets) via de Delftselaan/Parallelweg gaan rijden, voorheen via de Herman Costerstraat (die nog doorliep tot de Delftselaan). Lijn 12 reed al deze route, zodat tussen Paul Krugerlaan en Hobbemaplein een parallelle lijnvoering bestond. Wegens stadsvernieuwing (de oude huizen waren echt he-le-maal uitgewoond, niet geholpen door de bevolkingssamenstelling in de wijk, die sindsdien nauwelijks is veranderd) en natuurlijk bezuinigingen (Den Haag was indertijd een "Artikel 12" gemeente) wilde de gemeente af van de sporen in de Herman Costerstraat*.

Lijn 12 maakte indertijd een rondje Centrum en kruiste zichzelf op het Rijswijkseplein. Later is het deel tussen CS en Moerwijk als lijn 16 omgenummerd.

*de reden voor deze gang van zaken was lijn11 en het goederenvervoer dat sinds 1927 door de HTM uitgevoerd werd. Het overgave-emplacement lag aan de Delftselaan, met de loods voor de bekende HTM E-loks H51 en H52 en het NS spoor langs de Haagse markt liep dan ook dwars over het plein. Daardoor konden er geen bogen uit de Herman Costerstraat richting Wouwermanstraat worden aangelegd voor lijn 12, de haakse kruising met 3 sporen was al gecompliceerd (kostbaar!) genoeg! Nadat de HTM het goederenvervoer in 1974 "tijdelijk" staakte kwam in de jaren 80 de realiteit dat de staking v/d bediening de laatste klanten definitief had verjaagd en dus formeel kon worden overgegaan tot opheffing, na levering v/d toen gloednieuwe GTL-8 serie, welke per spoor werden aangeleverd door BN.

[iljitsch]

[edit: nummers maar vervangen, niet handig zomaar een willekeurig telefoon nummer online te zetten, om het even of dit familie is en hoelang dat geleden is. de Admin]

Tja mijn moeder is al ruim 10 jaar overleden en een aantal jaren daarvoor naar Schiedam verhuisd... Dus dat nummer heeft niks meer met mijn familie te maken. Wellicht dat nu iemand anders het heeft maar als je een aantal willekeurige cijfers draait krijg je waarschijnlijk ook wel iemand...

Terzijde: mijn eerste telefoonlijn was 070-31073... Ik kreeg daar heel veel mensen op die een verkeerd nummer hadden gedraaid, vaak meerdere keren achter elkaar, en steeds mensen die iemand in Den Bosch probeerden te bellen. Uiteindelijk daagde het mij dat dit mensen waren die een +31(0)73... nummer belden en dat +31(0) gedeelte niet snapten. En waarom zouden ze? Dat is immeres totaal onlogisch. Maar ja probeer dat maar eens uit te leggen.

[willem]

Dat van die telefoonnummers is op 10 oktober 1995 ingevoerd. Toen kreeg heel Nederland een telefoonnummer van 10 cijfers (inclusief netnummer). Dus hier in Delft kregen we na het netnummer 015 een 2 voor het destijds bestaande abonneenummer om tot 10 cijfers te komen.

In mijn herinnering is de 3 voor de Haagse 070 abonneenummers enkele jaren eerder ingevoerd. Dat zal eind jaren '80 of begin jaren '90 geweest zijn.
In die periode hadden grote steden zoals Den Haag, Rotterdam etc. abonneenummers met zeven cijfers. Kleine plaatsen zoals Pijnacker hadden een netnummer van 5 cijfers (01736) en een abonneenummer van 4 of 5 cijfers (1234 of 12345).
Op die datum van 10 oktober 1995 is dat allemaal gelijk gemaakt in een nummer van 10 cijfers.